ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ในแต่ละปี จะมีการทำ พิธีบังสุกุล เพื่อสรงน้ำอัฐิให้กับบรรพบุรุษที่ได้ล่วงลับไปแล้ว อีกทั้งยังเป็นวันที่ญาติพี่น้อง จะมารวมตัวกัน เพื่อรำลึกที่คนได้จากเราไปแล้ว เป็นอีกวันดีๆ ที่จะช่วยให้เตือนสติและพึงระลึกว่า ท้ายที่สุดของบั้นปลายชีวิตเรา สุดท้ายก็จะต้องปลงต่อสิ่งที่ต้องเป็นไปตามธรรมชาติ
พิธีบังสุกุล ไม่ได้มีเพียงเท่านั้น แต่ยังมีรายละเอียดต่างๆ อีกมากมาย ที่เราควรปฏิบัติให้ถูกตามขั้นตอนและถูกตามจารีตประเพณี เพื่อที่ส่วนบุญส่วนกุศลที่เราทำไป จะได้ส่งไปให้ถึงพ่อแม่พี่น้องที่อยู่บนฟากฟ้าของเรา โดย Ruay จะมาทำการอธิบายเกี่ยวกับ พิธีบังสุกุล ดังต่อไปนี้
พิธีบังสุกุล คืออะไร
ในวันสงกรานต์ของแต่ละปี ผู้คนจะพากันไปรวมตัวรวมญาติพี่น้องกัน เพื่อทำการสรงน้ำอัฐิให้กับเหล่าบรรพบุรุษในตระกูลของตัวเอง ที่ได้ล่วงลับไปแล้ว ทำให้เกิดความชุ่มฉ่ำร่มเย็น และ ยังถือเป็นการทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ผู้ที่ได้จากโลกนี้ไปแล้ว โดยจะมีการทำพิธีบังสุกุล ตามแบบสงกรานต์โบราณ ดังนี้
- วันที่ 12 เมษายน ทุกคนจะเริ่มทำความสะอาดบ้านเรือนครั้งใหญ่ รวมไปถึงตัดแต่งบ้านและสวนกัน ในวันที่ 12 เมษายน เชื่อว่า วิญญาณของบรรพบุรุษจะกลับมารับส่วนบุญปีละครั้ง
- วันที่ 13 เมษายน เป็นวันแรกที่เริ่มเทศกาลสงกรานต์ จะมีการทำบุญตักบาตรกันในตอนเช้า หลังจากนั้น ก็นำกระดูกของญาติ มาพรมน้ำอบ เสมือนว่า ญาติผู้ใหญ่ยังคงมีชีวิตอยู่กับเรา จากนั้น ก็จัดเครื่องเซ่นไหว้ และ ประกอบพิธีบังสุกุล กรวดน้ำ
เชื่อกันว่า หลังจากประกอบพิธีบังสุกุลแล้ว ญาติพี่น้องที่ได้ล่วงลับไป จะกลับมาหา มารับส่วนบุญ อนุโมทนา พร้อมอวยพรให้ลูกหลาน มีแต่ความเจริญรุ่งเรือง ก้าวหน้า ทำมาค้าขายขึ้น คล้ายกับประเพณีไหว้บรรพบุรุษในวันเช็งเม้งของชาวจีน แถมยังจัดในวันใกล้เคียงกันอีกด้วย นั่นก็คือ เดือนเมษายน
อีกหนึ่งความเชื่อก็คือ เป็นการแผ่ส่วนบุญส่วนกุศลไปให้ผู้ล่วงลับไปแล้ว เป็นการบอกว่า แม้ลูกหลานจะไปทำงานต่างถิ่นต่างแดน แต่ก็ไม่เคยลืมพระคุณที่ตอนนี้ได้จากไปแล้ว เป็นพิธีกรรมที่สืบทอดกันในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ แสดงให้เห็นถึงความกตัญญูรู้คุณ สร้างความสามัคคีให้กับคนในครอบครัว
พิธีกรรมการสรงน้ำอัฐิ หรือ การทำบังสุกุล
- นำอาหารและสังฆทานถวายพระให้เรียบร้อย จากนั้น จะเป็นพิธีสรงน้ำอัฐิ หรือ สรงน้ำกระดูกของผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว
- จัดเตรียมถาดอาหารจัดเตรียมไว้ให้บรรพบุรุษ พร้อมจุดเทียน เพื่อเป็นสิ่งนำทางให้กับวิญญาณมารับประทานอาหาร
- นำกระดูกออกมาทำความสะอาด พรมน้ำอบ จุดธูปกกล่าวและทำความเคารพ
- ทยอยให้ลูกหลานตักน้ำอบรดกระดูก เรียงลำดับตามอาวุโส
- เมื่อธูปหมดก้าน ก็จะถือเป็นอันเสร็จพิธี
ขั้นตอนการทำพิธีบังสุกุล
การทำพิธีบังสุกัลป์ นิยมจัดขึ้นภายในวัด และ ต้องนิมนต์พระสงฆ์มาทำพิธี โดยจะต้องมีพระสงฆ์ทั้งหมด 4 รูป เนื่องจากว่า ตามความเชื่อของคนไทย หากเป็นงานมงคล พระสงฆ์ต้องมาเป็นจำนวนคู่ เช่น 4, 6, 8 เป็นต้น ส่วนงานอมงคล จะเป็นเลขคี่ เช่น 5, 7, 9 เป็นต้น
สิ่งของที่ต้องเตรียม สำหรับการบังสุกุล
- ชุดสังฆภัณฑ์ 1 ชุด หรือ สิ่งของที่ต้องการบริจาค มีหรือไม่มีก็ได้
- ดอกไม้ ธูป เทียน อย่างละ 5 คู่ และ จานรองรวม ที่เรียกว่า ขันธ์ 5
- กลักไม้ขีดไฟ หรือ ไฟแช็ค
- ซองจตุปัจจัยตามกำลังศรัทธา
- ชุดกรวดน้ำ 1 ชุด
- น้ำอบหรือน้ำหอม 1 ขวด
- เสื่อ หรือ สาดปูนั่ง สำหรับพระสงฆ์และผู้เข้าร่วมพิธี
ลำดับศาสนพิธีการบังสุกุล
ก่อนเริ่มพิธี ให้นำเอาอัฐิของบรรพบุรุษออกจากที่เก็บ จุดธูปคนละดอก เพื่อแสดงความเคารพและสรงน้ำอัฐิ พร้อมกล่าวคำอธิษฐาน ล่ามสายสิญจน์กับอัฐิ สำหรับพระสงฆ์ เพื่อชักบังสุกุล ที่นั่งพระสงฆ์กับฆราวาส จะนั่งตรงข้ามกัน ประธานในพิธีทำการจุดธูปเทียนและกล่าวบูชาดอกไม้ อาราธนาศีล รับศีล พระสงฆ์ 4 รูป จับสายสิญจน์ แล้วตั้งบทนะโมฯ จากนั้น ก็เริ่มสวดบังสุกุลในบทว่า
อะนิจจา วะตะ สังขารา อุปปาทะวะยะธัมมิโน
อุปปัชชิตฺวา นิรุชฌันติ เตสัง วูปะสะโม สุโขฯ
สัพเพ สัตตา มะรัน ติจะ มะริงสุ จะ มะริสสะเร
ตะเถวาหัง มะริสสามิ นัตถิ เม เอตถะสังสะโยฯ
เมื่อท่องจบแล้ว ให้ทำการถวายชุดสังฆภัณฑ์และจตุปัจจัยแด่พระสงฆ์ พระสงฆ์ให้พร แล้วทุกคนก็ไปกรวดน้ำ เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้กับบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว กราบลา เป็นอันเสร็จพิธี
เหตุใดจึงต้องมีพิธีบังสุกุล
การบังสุกุล เป็นการทำเพื่อรำลึกถึงบุญคุณของผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว และ เป็นบรรพบุรุษที่เกิดขึ้นในตระกูลของเรา ยึดถือทำกันมาเป็นเวลานาน เพื่อเสริมสร้างความเป็นสิริมงคลให้แก่ชีวิต นอกจากนั้น สถานที่ในการประกอบพิธียังทำให้หลายคนพึงระลึกว่า ไม่อยากจากโลกนี้ ไปก่อนวันอันควร แต่ไม่ว่าอย่างไรก็ตาม ทุกคนก็ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้พ้น ภายในเจดีย์ ล้อมรอบไปด้วยอัฐิจำนวนมาก ช่วยสติให้กับผู้คนว่า สังขาร เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง คนเกิดมา ก็มีทั้ง เกิด แก่ เจ็บ ตาย ดับไปในที่สุด
สรุป
วันสงกรานต์ปีนี้ ได้กลับบ้านไปทำ พิธีบังสุกุล กันบ้างหรือไม่ พิธีกรรมของชาวภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นการสรงน้ำอัฐิ แสดงออกถึงความรู้คุณ กตัญญู แม้จะไปทำงานที่อื่นที่ไม่ใช่บ้านเกิด แต่ก็ไม่เคยลืมผู้มีพระคุณที่อยู่ในบ้าน ถ้าพูดให้เห็นภาพ ก็เหมือนกับ งานเช็งเม้ง ของคนจีน ซึ่งเป็นการไหว้บรรพบุรุษที่ได้จากเราไปแล้ว ที่สำคัญ ยังจัดงานในเดือนเมษายนเหมือนกันอีกด้วย
ขอบคุณภาพบางส่วนจาก ผู้จัดการออนไลน์
