คนไทยเราไม่ว่าจะไปที่ไหนมักจะพบเห็น “ศาลพระภูมิ” จนเคยชินตาแล้ว ไม่ว่าจะเป็นตั้งแต่สถานที่ราชการ หน่วยงานรัฐ บริษัท ห้างร้านต่าง ๆ ไปจนถึงอาคารบ้านเรือน เหตุเพราะเชื่อกันว่า “พระภูมิท่าน” จะบันดาลแต่สิ่งดี ๆ มาให้ และหากมี “การไหว้ที่ถูกต้อง” รู้ว่าการเตรียม “ของไหว้ศาลพระภูมิ มีอะไรบ้าง” ก็จะยิ่งส่งผลให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่สถิตอยู่ในศาลพระภูมิปกป้องรักษาคุ้มภัย ให้กับเราและคนในครอบครัว

ศาลพระภูมิ เป็นความเชื่อผสมผสานระหว่าง ศาสนา พิธีกรรม และความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ ฮินดู ถึงแม้ประเทศไทยเราจะนับถือศาสนาพุทธก็ตาม แต่อิทธิพลของศาสนาพราหมณ์ ฮินดูก็มีเข้ามาอย่างแพร่หลาย และสำหรับ “การตั้งศาลพระภูมิ” นั้น จะตั้งเองตามใจชอบไม่ได้ เพราะเชื่อกันว่าหากตั้งศาลพระภูมิไม่ถูกต้องตามตำราและพิธีการ จะนำความพินาศมาสู่ครอบครัว 

ดังนั้นจะต้องตั้งโดยผู้รู้และผู้เชี่ยวชาญมาทำพิธีให้ถูกต้องทุกประการ นับตั้งแต่การตั้งให้ถูกทิศ กำหนดวันที่เป็นสิริมงคล การบวงสรวงอัญเชิญที่ถูกต้อง และเมื่อตั้งศาลพระภูมิแล้ว สิ่งที่เราสามารถทำเองได้ก็คือ การสักการบูชา กล่าวคาถา และเตรียมของไหว้ ให้ถูกต้อง

และในครั้งนี้ Ruay365.com จะไม่ขอกล่าวถึงการตั้งศาลพระภูมิแต่อย่างใด เพราะเป็นเรื่องที่ให้ผู้ประกอบพิธีกรรมการตั้งศาลพระภูมิเป็นคนพิจารณาจะดีกว่า แต่จะมากล่าวถึงเรื่องราวในส่วนที่ทุกคนสามารถทำเองได้นั่นก็คือ การเตรียม ของไหว้ศาลพระภูมิ มีอะไรบ้าง รวมถึงองค์ประกอบอื่น ๆ ที่ควรรู้ จะมีอะไรบ้างไปดูกัน

ศาลพระภูมิ คืออะไร

“พระภูมิ” แปลว่า “เจ้าที่” และ “ศาลพระภูมิ” คือ ที่สิงสถิตของพระภูมิ ศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่นั้นมักจะเป็นวิญญาณ เช่น บรรพบุรุษ เจ้าของที่ดิน เจ้าที่เจ้าทาง หรือเป็นศาลตา-ยาย มีหน้าที่ปกปักษ์รักษาบ้านเรือน หรือเคหะสถานต่าง ๆ รวมไปถึงสวนไร่นา

วิธีสังเกตุศาลทั้งสองชนิดคือ ศาลพระภูมิจะมีความสูงกว่าและมีเสาเดียวขนาดใหญ่ ทำจากปูนหรือไม้ ส่วนศาลเจ้าที่หรือศาลตา-ยายนั้น จะมีสี่เสาขนาดเล็กและมีความสูงที่ต่ำกว่าศาลพระภูมิ โดยมีลักษณะเป็นบ้านหรือวิหารหลังเล็กคล้ายกัน

ศาลพระภูมิจะถูกตั้งไว้ในจุดที่เชื่อว่าเป็นมงคล ซึ่งมักจะอยู่ริมรั้วหรือมุมหนึ่งนอกบ้าน ห่างจากรั้วหรือกำแพงบ้านอย่างน้อย 1 เมตร และบ้านหนึ่งก็อาจมีศาลพระภูมิมากกว่าหนึ่งหลัง โดยตามความเชื่อโดยทั่วไป ศาลพระภูมิควรหันหน้าไปทางทิศดังนี้

• ทิศที่ดีเป็นอันดับ 1 คือ ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ
• ทิศที่ดีเป็นอันดับ 2 คือ ทิศตะวันออก
• ทิศที่ดีเป็นอันดับ 3 คือ ทิศตะวันออกเฉียงใต้
• ทิศต้องห้ามคือ ทิศตะวันตกและทิศใต้

การเลือกศาลพระภูมิ

การตั้งศาลพระภูมิอย่างถูกต้องนั้นมีหลากหลายปัจจัยเข้ามาเกี่ยวข้อง หากตั้งผิดก็จะส่งผลเสียต่อผู้อยู่อาศัยได้ และการปรับปรุงแก้ใหม่อาจเป็นเรื่องยากและเสียเงินมาก ฉะนั้นจึงแนะนำให้เชิญผู้ประกอบพิธีกรรมการตั้งศาลพระภูมิมาทำพิธีให้แต่เริ่มแรกเลยดีกว่า

แต่ถึงแม้เราจะไม่สามารถตั้งศาลพระภูมิเองตามใจชอบได้ แต่เราสามารถเลือกลักษณะของศาลพระภูมิเองได้ โดยไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัวในการเลือกขนาด สี และความสูง ขึ้นอยู่กับความพึงพอใจและงบประมาณของเจ้าของบ้าน 

ตามตำราแล้ว “การเลือกระดับความสูงศาลพระภูมิ” ควรเลือกระดับชานชาลาของศาลพระภูมิที่สูงอยู่เหนือระดับสายตาของคนเป็นเจ้าของบ้านเล็กน้อย ถ้ายกพื้นที่ตั้งศาลพระภูมิให้สูงจากพื้นดินได้ 1 คืบจะดีมาก

ส่วน “การเลือกสีศาลพระภูมิ” ตามหลักฮวงจุ้ยนั้น ตัวศาลถือว่าเป็นธาตุไฟ ซึ่งสีของธาตุไฟนั้นทางฮวงจุ้ยกำหนดให้เป็นสีแดง รวมถึงมีลักษณะของธาตุต่าง ๆ รวมกันอีก ได้แก่ มีสีขาวเป็นพื้นควรตัดด้วยสีทอง และถ้ามีสีแดงควรจะมีสีน้ำเงินหรือสีฟ้าตัดขอบเล่นลายบ้างเล็กน้อย แต่ถึงอย่างไรก็สามารถเลือกสีตามความชอบ หรือสีที่ถูกโฉลกกับตัวเองได้

แต่ต้องระมัดระวังสีที่ไม่ดีกับศาลทุกชนิด คือ สีน้ำเงิน สีฟ้า และสีดำ เพราะว่า สีทั้ง 3 นี้ถือว่าเป็นสีของธาตุน้ำ ซึ่งจะพิฆาตกับธาตุไฟ ทำให้ขาดพลังในการส่งเสริม แต่ถ้าหากอยากใช้ 3 สีนี้จริง ๆ ก็ใช้เป็นเพียงสีตัดลายต่าง ๆ ได้ ไม่แนะนำให้นำมาเป็นสีพื้นหลักทั้งตัวศาล เพราะจะถือว่าไม่เป็นมงคล

การไหว้ศาลพระภูมิ ที่ถูกต้อง

วิธีการไหว้ศาลพระภูมิ ถือเป็นเคล็บลับเสริมดวง ที่ผู้คนนิยมไหว้ในวันปีใหม่ วันตรุษจีน วันสงกรานต์ หรือวันสำคัญต่าง ๆ รวมถึงนิยมสักการะทุกเช้าก่อนเดินทางหรือออกจากบ้าน เพื่อขอพรและเป็นสิริมงคลให้กับตนเองและคนในครอบครัว อีกทั้งขอท่านช่วยปกป้องรักษาบ้านเรือน

และถือเป็นการแก้เคล็ดที่ดี มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น สำหรับคนที่ประสบปัญหาชีวิตไม่ราบรื่น มีอุปสรรค คนในบ้านเจ็บป่วย หรือประสบอุบัติเหตุไม่ว่าจะเล็กหรือใหญ่ ซึ่งการไหว้ศาลพระภูมิ หากทำไม่ถูกต้อง หรือไปกระทำการใด ๆ ที่เป็นการกระทำรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ทั้งที่ไม่ได้มีเจตนาหรือเจตนาก็ตามนั้น อาจจะส่งผลทำให้เจ้าที่เจ้าทาง หรือผีบ้านผีเรือนที่สิงสถิตอยู่ไม่ถูกใจ เพราะบางทีเราก็ไม่ทราบว่าบ้านนั้น ๆ ก่อนจะมาเป็นของเรา มีสิ่งใดหรือมีอะไร เป็นอัปมงคลมาก่อนหรือไม่ การไหว้ศาลพระภูมิจึงเป็นวิธีแก้ร้ายให้กลายเป็นดีได้

วิธีการไหว้ศาลพระภูมิที่ถูกต้อง และ ของไหว้ศาลพระภูมิ มีอะไรบ้าง

เตรียมของเซ่นไหว้ศาลพระภูมิ 

• ผลไม้มงคลอะไรก็ได้ 5 ชนิด เช่น ส้ม กล้วย สัปปะรด สาลี่ แก้วมังกร

ห้ามถวายผลไม้ดังต่อไปนี้เด็ดขาด ได้แก่ มังคุด, มะเฟือง, น้อยหน่า, ลูกจาก, มะตูม, ละมุด, มะไฟ, กระท้อน, ลูกพลับ, พุทรา, ระกำ, น้อยโหน่ง, ลูกท้อ, มะขวิด, ลางสาด (คนไทยสมัยโบราณเชื่อว่าผลไม้ 15 ชนิดนี้เป็นอัปมงคล ไม่ควรนำมาถวายเป็นสังเวยหรือบูชา)

• ธูป 5 ดอก (สามารถใช้ธูป 3, 5 หรือ 9 ดอกก็ได้ตามที่เจ้าบ้านนับถือ) 
• เทียน 1 คู่ 
• น้ำสะอาด 1 แก้ว

ช่วงเวลาไหว้และสถานที่ไหว้

ช่วงเวลาไหว้ศาลพระภูมิที่เหมาะสม คือ 08.39 น. ถึง 10.09 น. ของทุกวัน หรือทำทุกวันพระ วันสำคัญต่าง ๆ เช่น  วันเกิดของตนหรือคนในครอบครัว วันนักขัตฤกษ์ เป็นต้น

ส่วนสถานที่สำหรับไหว้ถ้าเป็นการไหว้ที่บ้านหรืออาคาร บริษัทต่าง ๆ ให้ไหว้ด้านหน้าศาลพระภูมิได้เลย แต่สำหรับร้านค้าที่ต้องการ ไหว้เจ้าที่ขายของ ให้ตั้งไหว้หน้าร้าน หรือบริเวณดาดฟ้าที่ไม่มีอะไรมาบังศีรษะ 

สวดมนต์ขอพร หรือสวดมนต์ขอขมา

พระคาถาขอขมาพระภูมิ

สวด นะโม 3 จบ แล้วสวดคาถาขอขมาพระภูมิ เพื่อขอทำความสะอาดศาล หรือเปลี่ยนสิ่งของที่ชำรุด แตกหัก โดยกล่าวว่า…

อิติสุขะโต อะระหังพุทโธ นะโม พุทธายะ ปฐวีคงคา พระภูมิเทวา ขะมามิหัง

คาถาบูชาพระภูมิ (แบบสั้น)

ยัสสามุสสะระเณนาปิ อันตะลิกเขปิปาณิโน ปะติฎฐะมะธิคัจฉันติ ภูมิยังวิยะ สัพพะทา สัพพูปัททะวะชาลัมหา ยักขะโจราทิสัมภะวา คะณะนาณะจะ มุตตานัง ปะริตตันตัม ภะณามะเหฯ

คาถาบูชาพระภูมิหรือพระชัยมงคล 

ให้จุดธูป 9 ดอก พร้อมดอกไม้หรือพวงมาลัยสดและธูปเทียนเป็นประจำก็จะทำให้บังเกิดผลดี มีความสุขความเจริญตลอดไป แล้วตั้งนะโม 3 จบ ต่อด้วยพระคาถานี้ กล่าวว่า…

ภูมมัสมิง ทิสาภาเค สันติภูมมา มหิทธิกา เตปิตุมเห อนุรักขันตุ อาโรคเยนะ สุเขนะจะ ( 3 จบ ) สิโรเม  ขอเดชะพระภูมิเทวารักษาที่  รับพระพรจากเจ้ากรุงพาลี ให้วัฒนาถาวรสิ่งสุขแด่ข้าพเจ้า ขอให้ข้าพเจ้า (……….แล้วแต่จะอธิษฐาน……) มั่งมีเงินทองและทรัพย์พัสดุข้าวของเนืองนอง  โสตถิ ชัยยะ ภะวันตุ เม

หลังจากสวดมนต์

หลังจากสวดมนต์เสร็จสิ้นเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ให้ถวายเครื่องสังเวยพระภูมิ หรืออาหารคาว และอาหารหวาน สามารถถวายผลัดเปลี่ยนกันได้ทุกสัปดาห์ โดยอาหารคาว และอาหารหวานที่ใช้ไหว้ศาลพระภูมิ ได้แก่

อาหารคาว 

นิยมถวายเนื้อสัตว์ อาทิ หัวหมู ไก่ เป็ด ปลานึ่ง กุ้ง และปู หรือเมนูอาหารมงคล โดยสามารถได้เป็นทั้งตัวหรือบางชิ้นตามงบประมาณของเจ้าบ้าน ก่อนถวายให้ทำการล้างทำความสะอาดเหมือนเตรียมวัตถุดิบไว้ทำอาหารบนจาน และจัดวางให้สวยงาม 

อาหารหวาน

นิยมใช้ขนมหวานมงคล หรือขนมหวานที่มีความหมายดี กลิ่นหอม เพื่อกลบกลิ่นของคาว เช่น 

• ขนมทองหยิบ หมายถึง “หยิบ” ความร่ำรวย หยิบเงินหยิบทอง ทำการงานสิ่งใดก็จะร่ำรวยมีเงินมีทองใช้ไม่ขาดมือ
• ขนมทองหยอด หมายถึง “หยอด” หยอดเงินหยอดทอง ให้ร่ำรวยมีเงินมีทองใช้อย่างไม่รู้หมดสิ้น
• ขนมฝอยทอง หมายถึง อวยพรให้มีชีวิตที่ยืนยาวเหมือนเส้นของฝอยทองแต่ละเกลียวที่ยาวไม่มีที่สิ้นสุด
• ขนมทองเอก หมายถึง ความก้าวหน้าทางหน้าที่การงาน การได้เลื่อนยศเลื่อนตำแหน่ง และความสำเร็จใจการเจรจาธุรกิจต่าง ๆ

ลาของไหว้เจ้าที่

เมื่อธูปหมดแล้ว ให้ทำการลาของไหว้ได้เลย ซึ่งถ้าของไหว้สภาพดี ไม่บูดเน่า เราก็นำมารับประทานกินต่อได้ตามต้องการ เป็นสิริมงคลแก่ตนเองและครอบครัวด้วย แต่ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้เพราะถ้าเป็นอาหารที่บูดเสียง่าย เมื่อลามาแล้วก็ไม่สามารถรับประทานได้ต้องเอาไปทิ้ง 

โดยถือว่าการนำอาหารไปทิ้งเป็นบาป เนื่องจากอาหารที่ถวายต่อเทพแล้ว ถือว่าเป็นเทวประสาท หากไม่รับของถวายหรือทิ้งไปจะถือว่าไม่รับพรจากเจ้าที่หรือสิงที่สถิตอยู่ 

คาถาลาเครื่องสังเวยพระภูมิ

อายันตุ โภนโต อิธะ ทานะสีละ เนกขัมมะปัญญา สะหะ
วิริยะ ขันติ สัจจะ อธิษฐานะ เมตตุเปกขายุทธายะโว ทิสสา วินะติ อะเสสะโต

ดูแลทำความสะอาดศาลพระภูมิ

ควรดูแลทำความสะอาดให้สวยงาม จัดหาบริวารของพระภูมิ และเครื่องประดับตกแต่งศาลพระภูมิมาเปลี่ยนใหม่ เมื่อเห็นว่าสิ่งของเหล่านั้นเกิดการชำรุด หัก แตก หรือพัง เช่น

• ตุ๊กตาชาย-หญิง
• ตุ๊กตาช้างม้า
• นางรำ
• ผ้าผูกเจว็ด
• แจกัน
• เชิงเทียน
• กระถางธูป
• ฉัตรเงิน-ฉัตรทอง
• ผ้าแพร 3 สี
• ผ้าขาว
• ทองคำเปลว
• แป้งเจิม

ไม่ควรปล่อยให้ชำรุดแตกหัก เก่านาน เพราะศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่ เปรียบเหมือนบ้านที่อยู่อาศัยของสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั่นเอง แล้วทำการบูชาด้วยธูปเทียนดอกไม้ พวงมาลัย และเครื่องสังเวยตามโอกาสที่ควร 

สรุป

การไหว้ศาลพระภูมิ เชื่อกันว่าเจ้าที่ที่สถิตอยู่นั้นจะช่วยปกป้องรักษาบ้านเรือน หรือเคหะสถานต่าง ๆ รวมไปถึงสวนไร่นา หากทำการไหว้ กล่าวคาถาได้อย่างถูกต้อง รู้ว่าต้องเตรียม ของไหว้ศาลพระภูมิ มีอะไรบ้าง ก็จะส่งผลนำสิ่งดี ๆ ความเจริญรุ่งเรืองให้แก่ผู้ไหว้ คนในบ้าน รวมถึงคนในครอบครัว

นอกจากนี้ศาลพระภูมิ ยังเป็นประติมากรรมที่มีมาแต่โบราณของคนไทยที่มีความสวยงาม พบเห็นและพบเจออยู่บ่อยครั้ง ทั้งนี้ถ้าเป็นศาลพระภูมิที่บ้านก็ควรก่อนเดินทางหรือออกจากบ้าน รวมถึงหากพบเห็นศาลพระภูมิที่อื่น ๆ ก็สามารถบอกกล่าวให้ท่านรับรู้ หรือแสดงความนับถือไม่ทางกายก็ทางใจโดยการยกมือไหว้ได้เช่นกัน